ندای آسمانی در نزدیکی ظهور، صدایی است که از آسمان شنیده می‌شود و در آن به معرفی حضرت مهدی(عج) و بیان نام، نسب و حقانیت ایشان و پیروانش می‌پردازد.

این صدا توسط همگان شنیده می‌شود و می‌توان آن را معجزه‌ای دانست که بدون هیچ وسیله ارتباطی، همگان حتی افرادی که در خواب هستند، آن را می‌شنوند، ندای آسمانی با الفاظ «ندا»، «صیحه»، «صوت»، «اعلان»، «فزعه» و «هدّه» در احادیث شیعه و عامه آمده است.

به همین منظور بر آن شدیم به بررسی و تحلیل بیشتر درباره ندای آسمانی بپردازیم که بخش نخست آن از کتاب «ندای آسمانی» تألیف سیدحسین زمانی در ادامه می‌آید:

*ویژگی‌های ندای آسمانی

-منادی «ندا دهنده»

پنج حدیث، ندا دهنده را جبرئیل امین معرفی می‌کنند که با عبارت‌های «هی صیحه جبرئیل(ع)» ، «هو صوت جبرئیل(ع)»، «صوت جبرئیل(ع) من السماء» و «ینادی به جبرئیل» مطرح شده است، هر پنج روایت از جهت سند ضعیف هستند، ولی به دلیل تظافر آن‌ها و نداشتن مخالفی می‌توان پذیرفت که ندای آسمانی به وسیله جبرئیل امین سر داده می‌شود.

-مکان ندای آسمانی

اغلب روایات مربوط به ندا به آسمانی بودن آن با عبارت‌های مختلف اشاره دارند، برای نمونه «ینادی مناد من السماء»، «النداء من السماء»، «ینادی باسمه من السماء»، «الصیحه من السماء»، «الصوت من السماء»، «المنادی من السماء»، «صوت جبرئیل من السماء» و … بر این مطلب دلالت می‌کنند.

در یک روایت، عبارت متفاوتی آمده است، ابوبصیر از امام جعفر صادق(ع) نقل می‌کند که فرمود: «… و لایخرج القائم حتی ینادی باسمه من جوف السماء …»، و قائم(عج) خارج نمی‌شود مگر اینکه به نام او از وسط آسمان ندا می‌دهد، در این حدیث، کلمه «جوف» به آسمان اضافه شده است که اشاره به وسط آسمان بودن و نیز مکان ندای آسمانی است.

*دو برداشت از آسمانی بودن ندای آسمانی

۱- مراد از آسمانی بودن ندا، یعنی از روی زمین نیست، بلکه از آسمان است.

۲- مراد از آسمانی بودن ندا، یعنی این ندا از طرف خداوند است، این صوت توسط جبرئیل امین و از طرف پروردگار متعال است و به سبب الهی بودن، آسمانی شمرده می‌شود و در مقابل هر امری که از طرف خداوند نباشد و در مسیر باطل قرار گیرد، زمینی شمرده می‌شود؛ گرچه از آسمان اعلان شود.

برای مثال، در بیشتر احادیث مکان ندای ابلیس (که در مقابل ندای آسمانی، ندا می‌دهد)، زمین معرفی شده است، ولی در دو حدیث – که یکی از آن‌ها از جهت سند معتبر است- مکان آن را این گونه از آسمان معرفی می‌کند:

روایت عبدالله بن سنان از امام جعفر صادق(ع): «… فاذا کان من الغد صعد ابلیس فی الهواء حتی یتواری عن اهل الارض ثم ینادی …»؛ فردای آن روز (روز اعلان ندای آسمانی)، ابلیس در هوا بالا می‌رود؛ به صورتی که از اهل زمین پنهان می‌شود، سپس ندا می‌دهد.

در این حدیث مکان ندای ابلیس، آسمان معرفی می‌شود، ولی بیشتر روایات، مکان آن را زمین معرفی می‌کنند، این تناقض ظاهری را می‌توان با برداشت دوم توجیه کرد؛ گرچه منافاتی ندارد که ندای جبرئیل امین(ع) هم از وسط آسمان باشد و هم از آنجا که الهی است، آسمانی محسوب شود.

*زمان ندای آسمانی

یکی از مباحث مهم در مورد ندای آسمانی، زمان آن است، این بحث از چند جهت قابل طرح است:

۱- زمان مطرح شده در احادیث برای ندای آسمانی: در روایات، «ماه»، «روز» و «چه زمانی از شب یا روز» ندای آسمانی مشخص شده است.

۲- حوادث قبل از ندای آسمانی

۳- حوادث بعد از ندای آسمانی

*ندای آسمانی در چه ماهی واقع می‌شود؟

۹ حدیث بر رخ دادن «ندا» در ماه مبارک رمضان دلالت می‌کنند، این احادیث با عبارت‌های «صیحه فی شهر رمضان»، «الصیحه لا تکون الا فی شهر رمضان»، «یکون الصوت فی شهر رمضان»، «قلت رمضان؟ قال: شهر الله تعالی وفیه ینادی باسم صاحبکم واسم ابیه»، «صیحه من السماء فی شهر رمضان»، «حتی ینادی باسمه من جوف السماء فی لیله ثلاث و عشرین فی شهر رمضان»، «ینادی اسمه لیله ثلاث و عشرین»، «الصیحه التی فی شهر رمضان»، «ینادی باسم القائم(عج) فی لیله ثلاثه و عشرین من شهر رمضان» و «ان القائم ینادی باسمه لیله ثلاثه و عشرین من شهر رمضان» آمده است.

در یکی از این روایات، کلمه «رمضان» نیامده است؛ ولی با قرینه «لیله ثلاث و عشرین» فهمیده می‌شود که مراد از آن، ماه مبارک رمضان است، از این میان این ۹ حدیث، سه حدیث، از جهت سند معتبر هستند.

*ندای آسمانی در چه روزی رخ می‌دهد؟

در میان احادیث ندای آسمانی، شش روایت، زمان ندا را شب بیست و سوم می‌دانند، این روایات با عبارت‌های «لیله ثلاث و عشرین»، «لیله الجمعه لثلاث و عشرین» و «لیله ثلاثه و عشرین» بر این مطالب دلالت می‌کنند.

همچنین سه حدیث بر شب جمعه بودن این ندا دلالت دارند که با عبارت «لیله جمعه» و «لیله الجمعه» بر این مطلب دلالت می‌کنند، در میان احادیث دلالت کننده بر شب بیست و سوم، دو حدیث با سند معتبر و در میان روایات دلالت کننده بر شب جمعه، یک حدیث معتبر وجود دارد